Z północnego-wschodu dotarła do nas tradycja przyrządzania twarogowego dania z dodatkiem cukru i bakalii znanego jako pascha. Paska Bukowińska (Pascha, Chleb Bukowiński) jest z kolei drożdżowym, pszennym ciastem w kształcie niezbyt wysokiego walca, pochodzi z kresów południowo-wschodnich.
Z jakiej okazji piecze się Paskę Bukowińską?
Pascha jest przyrządzana tylko na Wielkanoc, a Paska Bukowińska niekoniecznie. Gdy jest pieczona na uroczystość, czy święto, to dekoruje się ją w warkoczyki, kogutki, ptaszki lub krzyż. Wymienione ozdoby są najczęściej wykonane z resztek ciasta i przed pieczeniem kładzione na wierzch, rzadziej piecze się je osobno, a dopiero gotowe ciasto przyozdabia nimi. Jeśli Paska jest pieczona z tak ważnej okazji jak wesele, wtedy pełni rolę chleba do błogosławieństwa młodej pary, nie ma wówczas ozdób, a na środku ma wgłębienie na sól.
Skąd pochodzi zwyczaj pieczenia Paschy?
Paska Bukowińska jest tradycyjnym wypiekiem górali czadeckich, którzy z Czadcy i jej okolic (Čadca – miasto obecnie na Słowacji) wyjechali na początku XIX wieku do rumuńskiej Bukowiny „za chlebem”.
Co ciekawe, latach 30. w okolicy Czadcy mieszkało 13 tysięcy Polaków. Teraz, jak publikuje słowacki spis z 2011 roku, narodowość polską deklaruje tam mniej niż 70 osób. W latach 30. XX wieku polska społeczność w całej Rumunii była szacowana na około 80 tysięcy osób. Po wojnie, gdy Bukowina została podzielona między Rumunię i Związek Radziecki, większość Polaków z Czadcy skierowano na przyznane Polsce ziemie poniemieckie.
W taki oto sposób dawni górale czadeccy, mieszkający od pokoleń między innymi. w bukowińskiej wsi Nowy Sołoniec, przybyli w okolice Żar, Żagania, ale też Bolesławca, Lubania, Dzierżoniowa i na Pomorze Zachodnie. Ich potomkowie do dziś pielęgnują dawne tradycje – jedną z nich jest wypiek Paski Bukowińskiej.
Zwyczaje związane z tradycją – Chleb Bukowiński
Dawniej szczególną wagę przykładano do ciasta pieczonego na Wielkanoc. Paskę przygotowywano w ciszy i nabożnym skupieniu. Mężczyźni mieli wtedy zakaz wstępu do kuchni, gdzie pozostawały tylko gospodynie. Panował przesąd mówiący, ze niedostosowanie się do tego zakazu, skutkuje osiwieniem wąsów. Jeżeli zdobienia były pieczono osobno, to zaszczyt dekorowania paski przypadał młodym mężatkom. Paskę na Wielkanoc pieczono po Niedzieli Palmowej ale nie później niż w Wielki Piątek. Kolejny przesąd mówił bowiem, że pieczenie paski przed niedzielą Palmową wróży nieurodzaj zbóż.
Przeczytaj także: Z chlebem dookoła świata
Paska do święconki wielkanocnej
Paska stanowiła główną część święconki, z którą szło się w Wielką Sobotę do kościoła, z czym z kolei wiąże się ostatni przesąd, który mówił, że jeśli pośród poświęconych chlebów było więcej niż 24 przypalonych, zapowiadało to niechybnie upalne lato i klęskę z powodu suszy. Ta drożdżówka powinna być też wyrośnięta i puszysta. Gdy ciasto piecze się na Wielkanoc, to dzieli się nim na rozpoczęcie wielkanocnego śniadania i je nawet do wszystkich świątecznych wędlin.
Przepis na Paskę Bukowińską
Do upieczenia paski potrzebne będą:
- mąka pszenna (350 g)
- mleko (1/4 szklanki)
- drożdże (30 g)
- cukier (60 g)
- jajka (2 szt.)
- żółtko (1 szt.)
- margaryna (100 g)
- masło (150 g)
- sól (1/2 łyżeczki)
- potarta skórka z cytryny (1 łyżeczka)
Sposób przyrządzania:
Drożdże i cukier mieszamy z mlekiem, które dodajemy do 2/3 mąki, szczypty soli, cukru i jajek. Po wstępnym wyrobieniu ciasta dodajemy resztę mąki oraz pokrojoną w kosteczkę margarynę i skórkę cytrynową. Ciasto należy dokładnie wyrobić, jak zawsze w przypadku ciasta drożdżowego. Musi być lśniące, ciągnące się. Na stolnicy trzeba utoczyć z niego kulę, włożyć do miski posmarowanej lekko masłem, przykryć i odstawić w ciepłe miejsce do wyrośnięcia.
Gdy podwoi swoją objętość, trzeba kilkakrotnie uderzyć nim o stolnicę, a następnie uformować wałek o średnicy około 5 cm. Z części ciasta zwinąć pierścień o średnicy 15 cm, przenieść go na wysmarowaną masłem blachę i układać coraz mniejsze pierścienie. Tak uformowany chleb odstawić w ciepłe miejsce. Górę ozdobić krzyżem z ciasta.
Przed wsunięciem do piekarnika całość posmarować rozmieszanym żółtkiem. Piec około 45 minut w 180 stopniach, aż uzyska jasnozłoty kolor. Paska powinna mieć ok. 25 cm średnicy, a mimo, że jest puszysta, to powinna być bardziej zwarta niż baby wielkanocne, idealnie: bardziej „chlebowa” w dotyku. Przygotowanie Paski Bukowińskiej nie należy do skomplikowanych; ewentualnie małe trudności mogą wynikać z ulepienia warkocza lub figurek, ale jak wiadomo trening czyni mistrza!
Smak tradycji – troska o dziedzictwo kulinarne pogranicza
Od 2006 r. Paska Bukowińska znajduje się na ministerialnej liście produktów tradycyjnych i jest kolejnym produktem na tej liście, który swe korzenie ma w skomplikowanych losach ludności Kresów. Warto wspomnieć, że aby tradycja paski nie zaginęła, w Muzeum Etnograficznym w Ochli pod Zieloną Górą przy okazji corocznego „Żniwowania”, potomkowie górali czadeckich prezentują proces przygotowania i pieczenia paski.
Przeczytaj także o produktach tradycyjnych z Doliny Dolnej Wisły: Powidła śliwkowe. Kulinarny specjał z Doliny Dolnej Wisły
Dziedzictwo kulturowe górali bukowińskich dzisiaj
Co ciekawe, w Jastrowie i Pile już od 30 lat w czerwcu, a w Lubaniu i Dzierżoniowie w sierpniu odbywają się Bukowińskie Spotkania. Jest to przegląd zespołów folklorystycznych z Polski, Ukrainy, Rumuni i Węgier połączony z promocją kuchni z Bukowiny. W naszym kraju działa w sumie 11 zespołów folklorystycznych, skupiających potomków repatriantów z tamtych okolic, którzy pielęgnują nie tylko taniec, ale ubiór, język oraz tradycję kulinarną.
redakcja: Małgorzata Pawik
